ตามที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ โดยท่านอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้มอบนโยบายเพื่อให้วิทยาเขตฯ ดำเนินงานด้านการจัดการความรู้ ด้านการการพัฒนาองค์ความรู้และต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการผลิตโคขุน ให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน และ การต่อยอดภูมิปัญญาครามสกล เพื่อพัฒนาเทคนิคและแปรรูปผลิตภัณฑ์จากคราม เพื่อจัดเก็บเป็นองค์ความรู้ และต่อยอดด้านวิจัย และบูรณาการวิชาการของวิทยาเขตต่อไปนั้น
วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร จึงได้พิจารณากำหนดแผนการจัดการความรู้ และแนวทางการจัดการความรู้ ด้านโคขุน และคราม เพื่อสอดรับกับนโยบายที่มหาวิทยาลัยกำหนด โดยกำหนดประเด็นความรู้ ไว้ 2 ประเด็นความรู้ คือ
- การพัฒนาองค์ความรู้และต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการผลิตโคขุน ให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน
- การต่อยอดภูมิปัญญาครามสกล เพื่อพัฒนาเทคนิคและแปรรูปผลิตภัณฑ์จากคราม
ซึ่งส่วนกลางวิทยาเขตฯ ได้จัดส่งแผนการจัดการความรู้ มก.ฉกส. ประจำปีงบประมาณ 2565 เพื่อเสนอที่ประชุมคณะกรรมการประจำวิทยาเขตพิจารณา เมื่อคราวประชุมครั้งที่ 2/2565 โดยมีมติเห็นชอบให้ดำเนินกิจกรรมการจัดการความรู้ทั้งสองกิจกรรมตามแผน และเสนอให้บรรจุองค์ความรู้ด้านสมุนไพร ในแผนการดำเนินกิจกรรมเพิ่มเติมด้วยนั้น
ในการนี้ จึงขอรายงานผลการดำเนินกิจกรรมการจัดการความรู้ ตามแผนงานการจัดการความรู้ ดังนี้
ประเด็น การจัดการความรู้ |
กิจกรรมการจัดการความรู้ |
ผลการดำเนินงาน | ||
ระยะเวลา ที่ดำเนินการ |
จำนวนผู้เชี่ยวชาญที่เข้าร่วมเสวนา | |||
การพัฒนาองค์ความรู้และต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการผลิตโคขุน ให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน | 1. เชิญผู้เชี่ยวชาญด้านการเลี้ยง/การผลิต โคขุน มาร่วมแลกเปลี่ยนประเด็นความรู้
2. สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และถอดความรู้จากผู้เชี่ยวชาญ/นักวิจัย |
ครั้งที่ 1-26 ม.ค. 65 | 27 คน | |
ครั้งที่ 2-2 มี.ค. 65 | 22 คน | |||
3. สร้างกลุ่ม CoP ด้านการเลี้ยง/การผลิตโคขุนเพื่อร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในประเด็นความรู้ ร่วมกัน | แต่งตั้งคณะทำงาน/ผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดการโคขุน เพื่อสร้างนวัตกรรมการบริหารจัดการทั้งต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ | |||
4. จัดเก็บองค์ความรู้ในรูปแบบของเอกสาร และผลงานทางวิชาการ | อยู่ระหว่างการดำเนินงาน | |||
5. เผยแพร่ความรู้ในคลังความรู้ ดิจิทัลและ KM Blog มก.ฉกส. | พิจารณากำหนดรูปแบบ คลังความรู้ ดิจิทัลและ KM Blog มก.ฉกส. โดยมอบฝ่ายเลขานุการดำเนินการกำหนดรูปแบบ และประสานการจัดทำ KM Blog มก.ฉกส. กับกองบริการกลางต่อไป | |||
การต่อยอดภูมิปัญญาครามสกล เพื่อพัฒนาเทคนิคและแปรรูปผลิตภัณฑ์จากคราม | 1. เชิญนักวิจัยที่มีความเชี่ยวชาญหลากหลายสาขาเพื่อร่วมกันสร้างองค์วามรู้และสร้างแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับครามและผลิตภัณท์และสิ่งประดิษฐ์จากครามและสร้างแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับครามและผลิตภัณท์และสิ่งประดิษฐ์จากคราม
2. สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และถอดความรู้จากผู้เชี่ยวชาญ/นักวิจัย |
ครั้งที่ 1-26 ม.ค. 65 | 27 คน | |
ครั้งที่ 2-2 มี.ค. 65 | 22 คน | |||
3. จัดเก็บองความรู้ในรูปแบบของเอกสาร และผลงานทางวิชาการ | แต่งตั้งคณะทำงาน/ผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดการโคขุน เพื่อสร้างนวัตกรรมการบริหารจัดการทั้งต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ | |||
อยู่ระหว่างการดำเนินงาน | ||||
4. เผยแพร่ความรู้ในคลังความรู้ ดิจิทัลและ KM Blog มก.ฉกส | พิจารณากำหนดรูปแบบ คลังความรู้ ดิจิทัลและ KM Blog มก.ฉกส. โดยมอบฝ่ายเลขานุการดำเนินการกำหนดรูปแบบ และประสานการจัดทำ KM Blog มก.ฉกส. กับกองบริการกลางต่อไป |
ทั้งนี้ในการสรุปเนื้อหาประเด็นการเสวนาครั้งที่ 1 สามารถสรุปได้ดังนี้
KM “โคขุน”
ระบบสหกรณ์
แนวคิดการจัดการ | การพัฒนาระบบอาหารเลี้ยงโคสำหรับสมาชิกที่เป็นธรรม การพัฒนาคุณภาพเนื้อโคสิน และเชื่อสำหรับสมาชิกผู้เลี้ยงโคเนื้อ |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | การสร้างโรงงานผลิตอาหารสัตว์ การสร้าง GI |
ผู้เชี่ยวชาญ | อาจารย์ ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | มก.ฉกส.ควรให้ความรู้แก่สมาชิกสหกรณ์ในเรื่องระบบการดำเนินงาน และการรักษามาตรฐานให้ได้การรับรอง GI อย่างต่อเนื่อง
|
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ | หลักสูตรการตรวจฟาร์มเพื่อรับรองมาตรฐาน
|
ศักยภาพของเกษตรกร
แนวคิดการจัดการ | รูปแบบการเลี้ยงที่เน้นคุณภาพ (ต้นน้ำ) การผลิตอาหารใช้เองเพื่อลดต้นทุน (TMR) การผลิตอาหารหยาบคุณภาพดี (หญ้าสด) |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | พัฒนาสูตรอาหาร ระบบคอก /พัฒนาสูตรอาหาร จากพืชในท้องถิ่น/การจัดการแปลงหญ้า ระบบพืชแซม |
ผู้เชี่ยวชาญ | ผศ.ดร.ธีรยุทธ จันทะนาม /อาจารย์ ดร.พิชาด เขจรศาสตร์ |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | การจัดการฟาร์ม /การพัฒนาสูตรอาหารสัตว์จากวัสดุท้องถิ่น |
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ | การจัดการฟาร์ม /การพัฒนาสูตรอาหารสัตว์จากวัสดุท้องถิ่น |
การตลาดโคเนื้อ
แนวคิดการจัดการ | การพัฒนาเมนูอาหารที่หลากหลายและตอบสนองต่อลูกค้าหลายระดับ |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | เมนูอาหารจากเนื้อโค หลายสายพันธุ์ เช่น โพนยางคำ แองกัส วากิว เปรียบเทียบกับโคพื้นเมืองงง |
ผู้เชี่ยวชาญ | อาจารย์ ดร.สิทธินันท์ วิวัฒนาพรชัย /อาจารย์ธัญลักษณ์ เมืองโคตร/ อาจารย์ศุภรินทร์ มหาสวัสดิ์ |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | การสร้างความร่วมมือกับร้านค้าและร้านอาหารในการพัฒนาเมนูอาหาร |
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ | พัฒนาเมนูอาหารที่ตอบสนองความต้องการลูกค้าในระดับต่างๆ |
สายพันธุ์โคแม่พันธุ์
แนวคิดการจัดการ | มีที่มาชัดเจนเพราะจะส่งผลต่อระบบการผสมเทียม/คุณภาพน้ำเชื้อที่มาผสม |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | การตรวจหา DNA |
ผู้เชี่ยวชาญ | อาจารย์ ดร.พิชาด เขจรศาสตร์/อาจารย์ภานุวัฒน์ คัมภีราวัฒน์ |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | การพัฒนาสายพันธุ์ที่มีแหล่งที่ชัดเจน |
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ | การตรวจสอบย้อนกลับแม่พันธุ์ |
แหล่งที่มาของลูกโคต้นน้ำ
แนวคิดการจัดการ | มีที่มาชัดเจนเพราะจะส่งผลต่อระบบการขุน และคุณภาพเนื้อ |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | การตรวจหา DNA |
ผู้เชี่ยวชาญ | อาจารย์ภานุวัฒน์ คัมภีราวัฒน์/ ผศ.ดร.วัชรวิทย์ มีหนองใหญ่ |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | |
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ |
ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากเศษซากโค (หนัง เครื่องใน เลือด เท้า)
แนวคิดการจัดการ | พัฒนาผลิตภัณฑ์ที่หลากหลาย เช่น หนังโคย้อมคราม สัมเท้าวัว โปรตีนจากเลือด |
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา | |
ผู้เชี่ยวชาญ | อาจารย์ ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร/ อาจารย์ธัญลักษณ์ เมืองโคตร |
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา | พัฒนารายการผลิตภัณฑ์ที่ตอบสนองความต้องการลูกค้าในระดับต่าง |
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย/บริการวิชาการ | พัฒนารายการผลิตภัณฑ์ที่ตอบสนองความต้องการลูกค้าในระดับต่างๆ |
KM “คราม indigo”
นักวิจัย/ผู้เชี่ยวชาญ
- อ.ดร.ภูริชชญา แตปรเมศามัย คณะศิลปะศาสตร์และวิทยาการจัดการ
- อ.ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร คณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
- ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภา คณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
- รศ.ดร.อัญชสา ประมวลเจริญกิจคณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
- ผศ.ดร.วุธิพงศ์ ภักดีกุล คณะสาธารณสุขศาสตร์
- ผศ.ดร.วรินท์มาศเกษทองมา คณะสาธารณสุขศาสตร์
ความคาดหวัง หรือสิ่งที่จะได้จากการทำ KM
- ความเชื่อมโยงองค์ความรู้ที่สามารถเอื้อต่อการพัฒนางานวิจัยร่วมกันได้
- เครือข่ายนักวิจัยในด้านเดียวกัน ได้องค์ความรู้เกิดขึ้น รวมถึงสร้างเครือข่ายวิจัยเฉพาะทางเกิดขึ้น
Specialist_No.1
อ.ดร.ภูริชชญา แตปรเมศามัย ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีและการจัดการนวัตกรรม ซึ่งแรกเริ่มมาจากการออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้กับกลุ่มผู้ประกอบการข้าวอินทรีย์ โดยร่วมกับ กองบริหารการวิจัยและบริการวิชาการได้เชิญเข้าร่วมเป็นทีมที่ปรึกษา
หัวข้อสำคัญ
- พัฒนาผลิตภัณฑ์/สร้างผลิตภัณฑ์ใหม่/สินค้าที่มีอัตลักษณ์และไม่ซ้ำกับใคร
- ไม่เน้นสินค้าชนิดเดิมที่ถึงจุดที่ไปต่อไม่ได้แล้ว
แนวคิด
- Product Thinking & Design
ผลงานวิทยาเขตที่ผ่านมา
- การพัฒนานวัตกรรมผ้าไหมย้อมคราม เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับชุมชนอย่างยั่งยืน
- พัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์เพื่อยกระดับรายได้
- การผลิตน้ำครามที่มีคุณภาพ เพื่อแก้ไขในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ คือ การพัฒนาค่า Pigment ของน้ำคราม สีคราม เพิ่มมูลค่า
- คณะทรัพยากรธรรมชาติและอุตสาหกรรมเกษตรสนับสนุนองค์ความรู้เรื่องระบบน้ำในแปลงปลูก
- นักวิจัยที่อยู่ในภาคของต้นน้ำ คือ ผศ.ดร.ภาคภูมิ ตันเตชสาธิตซึ่งมีผลงานวิจัยร่วมกับทาง มศว. เรื่องของการปลูกครามและฝ้ายอินทรีย์
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา
- พัฒนาผลิตภัณฑ์/สร้างผลิตภัณฑ์ใหม่/สินค้าที่มีอัตลักษณ์และไม่ซ้ำกับใครไม่เน้นสินค้าชิดเดิมที่ถึงจุดที่ไปต่อไม่ได้แล้ว
- การพัฒนาทางด้านการตลาด โดยส่งเสริมให้มีการพัฒนาและยกระดับ ถนนผ้าคราม และ Cluster Kram Sakon Nakhon ร่วมกับสถาบันสิ่งทอ มีอาจารย์ช้าง ศักดิ์จิระ เวียงเก่าศิลปินด้านการพัฒนาลายผ้าฝ้ายทอมือแห่งเมืองแพร่ เพื่อพัฒนาเรื่องการออกแบบชุดผ้าฝ้ายย้อมครามและออกแบบลายผ้าที่แปลกใหม่ไม่ซ้ำกับใคร เพราะต้องหลีกหนีเรื่องการ Copy เพราะเราห้ามการ Copy ไม่ได้ แต่เราแก้โดยออกแบบใหม่เพื่อให้เกิดความต่างและคำนึงถึงความต้องการของตลาดเฉพาะที่เป็นลูกค้าสำคัญของธุรกิจ
- ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภา
- เสนอแนะในส่วนผู้เชี่ยวชาญด้านครามในโครงการสกลนครโมเดล ทั้งต้นน้ำการผลิตครามและการจัดการระบบน้ำ
- แนะนำวิทยากร อาจารย์ช้าง ในเรื่องของ Concept Design ซึ่งเราจะได้ Collection กลาง และ Collection ชุมชน
- การนำผ้าครามมาตกแต่ง สร้างสรรค์ เพิ่มมูลค่า ในโครงการ E-SAN Gastronomy
- การถอดบทเรียนองค์ความรู้ในการวิจัยแต่ละเรื่อง เพื่อปรับแก้ให้มีข้อด้อยและข้อเสียน้อยที่สุด พัฒนาผลิตภัณฑ์อย่างมีมิติที่ชัดเจน
- การนำแรงงานนอกระบบมาเป็นกำลังสำคัญในการผลิต
ประเด็นนำไปสู่การทำวิจัย
- New Product (Unity and Identity Thinking & Design)
- การตรวจสอบย้อนกลับ หรือ Traceability
- เสนอหัววิจัยข้อใหม่ เน้น ข้าว กับ บัว เพื่อความแตกต่างและชิงการตลาดได้ อาทิ ผ้าทอบัว (เส้นใยบัวจากอุทยานบัวเฉลิมพระเกียรติ) และเรามีผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยด้านข้าว (ทอ.) อยู่แล้ว จึงทำให้มีข้อได้เปรียบและนำสู่ความเป็นเลิศ
- ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภาสนับสนุนงานวิจัยด้าน Design เพื่อการออกแบบผ้าใหม ผ้าฝ้ายธรรมชาติ ที่สวยงามมีเอกลักษณ์และตามออเดอร์ลูกค้ากลุ่มเฉพาะ เพื่อให้ได้ซึ่งการย้อมด้วยน้ำครามที่มีคุณภาพและมาตรฐานสูง
หมายเหตุ
ผศ.ดร.สิทธิชัย ฮะทะโชติ
- ถ่ายทอดข้อเสนอแนะจาก อ.ขาบ-สุทธิพงษ์ สุริยะฟู้ดสไตลิสต์ระดับแนวหน้าของไทย ในเรื่องของความเป็นไปได้ในการนำครามมาบูรณาการร่วมกับอาหารและสิ่งต่าง ๆ ที่เข้ากันได้ เช่น Kram Sakon Nakhon Theme
- ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภาเสนอแนะ
- ครามใช้ร่วมกับอาหารได้แน่นอน แต่ต้องมีวิธีการสกัดที่เหมาะสม จึงน่าจะเป็นโจทย์วิจัยที่จะต้องดำเนินการในลำดับต่อไป
- โจทย์วิจัยอีกอย่างคือ การออกแบบและทักทอด้วยระบบคอมพิวเตอร์ แต่ต้องคำนึงถึงผลกระทบเรื่องศิลปวัฒนธรรม หรือความสัมพันธ์ Art and Mass ด้วย
- แจ้งความก้าวหน้าเรื่องผ้าทอบัว (เส้นใยบัว) ของกลุ่มทอผ้า แม่สุ่ม บ้านถ้ำเต่า อ.อากาศอำนวย กำลังจะได้รับการเปิดเผยข้อมูลและผลิตภัณฑ์ต้นแบบในเร็ววันนี้
Specialist_No.2
อ.ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร คณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
- การกำเนิด Cluster Kram จากงบประมาณของศูนย์ส่งเสริมอุตสาหกรรมภาคที่ 5 จังหวัดขอนแก่นนั้น ทำให้เกิดการพัฒนาครามสู่สากลได้ แต่มีหลายปัจจัย ดังนี้
- เมล็ดพันธุ์และกรรมวิธีการปลูกครามในสกลนครยังไม่มีคุณภาพที่ยอมรับได้ในระดับธุรกิจสิ่งทอ (การย้อม) สีที่สดใสและความคงทน
- ครามต้นน้ำ วัตถุดิบไม่เพียงพอ การให้ครามเคมีผสมในน้ำคราม เป็นอุปสรรคในการพัฒนา
- โครงการพัฒนาครามสู่สากลมีปัจจัยความสำเร็จหรือตัวชี้วัดอยู่ที่ การพัฒนาเรื่อง การออกแบบ Design และการพัฒนาเรื่องกระบวนการการผลิต
- “การย้อมหนังโคขุน” เป็นการต่อยอดการวิจัยของ อ.ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร
Specialist_No.3
ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภา คณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา
- นวัตกรรมการย้อมครามที่ได้จากการรวบรวมองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นคราม ผนึกกับวิทยาการการปลูกการผลิต และวิทยาศาสตร์นวัตกรรม
- มาตรฐานและคุณภาพครามต้นน้ำ โดย ดร.วาสนา แผลติตะ มทร.วิทยาเขตสกลนคร โดยการปลูกครามแบบแม่นยำ ในโครงการสกลนครโมเดล ต้นครามให้ผลผลิตสูง น้ำครามมีสีที่เข้มสูง เนื้อครามคุณภาพมาตรฐานสูง ผ่านมาตรฐานการวิจัยร่วมกับการย้อมผ้าฝ้ายธรรมชาติได้อย่างน่าพึงพอใจมากที่สุด ทำให้ลดต้นทุน เพิ่มกำไรและผลิตภัณฑ์สวยงาม มีคุณภาพมาตรฐาน และรูปแบบที่ยอมรับของตลาดอย่างมาก
- งานวิจัยเรื่องครามฝักตรง ฝักงอ โดย ดร.วาสนา แผลติตะ มทร.วิทยาเขตสกลนคร
- ดินที่ใช้ในแปลงปลูก ที่มีคุณภาพส่งต่อการได้ผลผลิตครามที่มีคุณภาพและมาตรฐานสูง ได้จากงานวิจัยเรื่องดินมีชีวิต ของ ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภาและคณะ
- ดร.จิตรา พึ่งพานิช ที่ปรึกษาพิเศษมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนครได้กล่าวสรุปเรื่องการบูรณาการงานวิจัยโดยการนำองค์ความรู้ของ ผศ.ดร.แพรทอง เหลาภา มาใช้พัฒนาต่อยอดงานวิจัยของ อ.ดร.ประภากรณ์ แสงวิจิตร และ อ.ดร.ภูริชชญา แตปรเมศามัย ได้อย่างมีประสิทธิภาพและเกิดความเป็นเลิศทางงานวิจัยได้
- 5 ผศ.ดร.วุธิพงศ์ภักดีกุล คณะสาธารณสุขศาสตร์ เชื่อมโยงเรื่องกำเนิดถนนผ้าคราม ร่วมกับพานิชจังหวัด และเครือข่าย Cluster Kram Sakon และเป็นที่มาของการพัฒนาครามในเรื่องสมุนไพรและเครื่องสำอาง ซึ่งมีผลงานนวัตกรรมในนาม มก. และมีผลงานตีพิมพ์ Q2
Specialist_No.4
รองศาสตราจารย์ ดร.อัญชสา ประมวลเจริญกิจ คณะวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา
- จากโครงการ U2Tบ้านถ้ำเต่า อ.อากาศอำนวย ได้มีการจัดทำ Back Office, Database เรื่องการผลิตแต่ละส่วนประกอบวัตถุดิบของการผลิตผ้าคราม
- จากโครงการแปรรูปผ้า สร้างสรรค์ผลงาน สร้าง Pattern จำนวน 10 Product มีลายประจำถิ่น ลายนาคไตรเครือดอกคูณห้า (? ไม่แน่ใจ) ได้ลิขสิทธิ์ สอนวิธีการมัดย้อม ทอ เรียบร้อยแล้ว รวมถึงวิทยาการจัดการเชิงวิศวะกรรมศาสตร์ มอบให้กับชุมชน